Μετάβαση στο περιεχόμενο

Ρικάρδο Θαμόρα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ρικάρδο Θαμόρα

Σε φωτογραφία του 1929
Προσωπικές πληροφορίες
Πλήρες όνομαΡικάρδο Θαμόρα Μαρτίνεθ
Ημερ. γέννησης21 Ιανουαρίου 1901
Τόπος γέννησηςΒαρκελώνη, Ισπανία
Ημερ. θανάτου8 Σεπτεμβρίου 1978 (77 ετών)
Τόπος θανάτουΒαρκελώνη, Ισπανία
Ύψος1,86 μ.
ΘέσηΤερματοφύλακας
Ομάδες νέων
1914–1916Ουνιβερσιτιάρι
Επαγγελματική καριέρα*
ΠερίοδοςΟμάδαΣυμμ.†(Γκ.)†
1916–1919ΡΚΝ Εσπανιόλ48(0)
1919–1922Μπαρτσελόνα38(1)
1922–1930ΡΚΝ Εσπανιόλ41(0)
1930–1936Ρεάλ Μαδρίτης82(0)
1937–1938ΟΖΚ Νις9(0)
Σύνολο218(1)
Εθνική ομάδα
ΠερίοδοςΟμάδαΣυμμ.†(Γκ.)†
1920–1936Ισπανία46(0)
1920–1930Καταλονία13(0)
Προπονητική καριέρα
ΠερίοδοςΟμάδα
1937–1938Νις
1939–1946Ατλέτικο Αβιασιόν
1946–1949Θέλτα Βίγο
1949–1951 ΚΝ Μάλαγα
1951–1952Ισπανία
1953–1955Θέλτα Βίγο
1955–1957ΡΚΝ Εσπανιόλ
1960Θέλτα Βίγο
1961ΡΚΝ Εσπανιόλ
Τίτλοι
Ισπανία
Αργυρό Ολυμπιακοί Αγώνες 1920
* Οι συμμετοχές και τα γκολ στις προηγούμενες ομάδες υπολογίζονται μόνο για τα εγχώρια πρωταθλήματα.
† Συμμετοχές (Γκολ).

Ο Ρικάρδο Θαμόρα Μαρτίνεθ (ισπανικά: Ricardο Zamora Martínez, προφέρεται: [riˈkarðo θaˈmoɾa marˈtineθ], 21 Ιανουαρίου 1901 – 8 Σεπτεμβρίου 1978), στα ελληνικά αναφέρεται και ως Ρικάρντο Ζαμόρα, ήταν Ισπανός ποδοσφαιριστής. Θεωρείται ως ο κορυφαίος τερματοφύλακας στο πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα[1][2] και ένας από τους καλύτερους παίκτες της εποχής του, για πολλούς ο κορυφαίος.[3][4][5] Στις εκλογές της IFFHS για την ανάδειξη των κορυφαίων του 20ού αιώνα κατέλαβε την πέμπτη θέση στην κατηγορία των τερματοφυλάκων.[6]

Προερχόμενος από μια αστική οικογένεια στη Βαρκελώνη, ξεκίνησε να παίζει ποδόσφαιρο σε πολύ νεαρή ηλικία. Παρατηρήθηκε από τους μεγάλους συλλόγους της πόλης του, έκανε το ντεμπούτο του στην πρώτη ομάδα της Εσπανιόλ στα 15 του χρονιά και μετά από τρία χρόνια εντάχθηκε στην Μπαρτσελόνα, μια ομάδα με την οποία κατέκτησε δύο Κύπελλα Ισπανίας. Το 1920 έκανε το διεθνές ντεμπούτο του με την εθνική ομάδα της Ισπανίας, και έγινε «ηπειρωτικό αστέρι» κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων της Αμβέρσας θεωρούμενος ήδη ο καλύτερος τερματοφύλακας του κόσμου.[7]

Το 1922 επέστρεψε στην Εσπανιόλ και το 1929, μεταγράφηκε στη Ρεάλ Μαδρίτης, με την οποία στέφθηκε διπλός πρωταθλητής Ισπανίας. Το 1936 ολοκλήρωσε τη διεθνή του καριέρα έχοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στο Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου του 1934. Φυλακισμένος την περίοδο του εμφυλίου πολέμου, κατάφερε να δραπετεύσει στη Γαλλία, όπου τελείωσε την καριέρα του ως παίκτης. Επέστρεψε στην πατρίδα του το 1939 και ακολούθησε την προπονητική με επιτυχία. Αγωνιζόμενος με θεαματικό τρόπο παιχνιδιού και με αξιοσημείωτη αποτελεσματικότητα, θεωρείται ως ο καλύτερος Ισπανός τερματοφύλακας όλων των εποχών.[4] Υπήρξε αντικείμενο διαμάχης καθ' όλη τη διάρκεια της καριέρας του, και το πρώτο μεγάλο είδωλο του ποδοσφαίρου της χώρας του.[8]

Βιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρώτα χρόνια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γεννήθηκε το 1901 στη Βαρκελώνη. Ο πατέρας του ήταν γιατρός και ήθελε ο γιος του να ακολουθήσει το επάγγελμα του, όμως ο Ρικάρδο είχε άλλη προτεραιότητα, που διευκολύνθηκε από το θάνατο του πατέρα το 1919.[9][10] Οι γονείς του είχαν μετακομίσει στην πόλη πρόσφατα και αντιπροσώοευαν τη νέα εύρωστη αστική τάξη της πόλης. Κατά τη διάρκεια ενός αγώνα, σε ηλικία οκτώ ετών, το πόδι του χτύπησε σε πέτρα και τραυματίστηκε αρκετά σοβαρά. Φοβούμενος τον θυμό των γονιών του, ο νεαρός Ρικάρδο δεν τους είπε τίποτα για τρεις μέρες, προτού οι ίδιοι αντιληφθούν τον σοβαρό τραυματισμό. Ως αποτέλεσμα αυτού του τραυματισμού, ανέπτυξε γάγγραινα και χρειάστηκε να ακρωτηριαστούν δύο δάχτυλα των ποδιών. Καθηλωμένος στο κρεβάτι για σχεδόν δύο μήνες, υποβλήθηκε σε επώδυνες θεραπείες, υποσχόμενος στους γονείς του να μην παίξει πια ποδόσφαιρο.[11]

Το 1915 σε ηλικία 14 ετών έγινε βασικός παίκτης στην ομάδα νέων Ουνιβερσιτιάρι αγωνιζόμενος αρχικά ως κεντρικός επιθετικός αλλά κατά τη διάρκεια ενός αγώνα, ο τερματοφύλακας της ομάδας απουσίαζε και τον αντικατέστησε ο Θαμόρα. Απέναντι στην Futbol Club Internacional, ήταν αρκετά δύσκολος και δέχθηκε αρκετά γκολ. Ωστόσο, πήρε εκ νέου τη θέση του τερματοφύλακα, σημειώνοντας μεγαλύτερη επιτυχία.[12][13]

Καριέρα σε συλλόγους

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1916 πήγε στην Εσπανιόλ και αγωνιζόμενος ως τερματοφύλακας έκανε το ντεμπούτο του στις 26 Απριλίου 1916 απέναντι στη Ρεάλ Μαδρίτης. Ο αγώνας ήταν φιλικός και ο βασικός τερματοφύλακας της ομάδας είχε προτιμήσει να μην συμμετάσχει.[14][15] Από τον πρώτο του αγώνα εντυπωσίασε και η αθλητική ενότητα της εφημερίδας España Deportiva ήταν γεμάτη επαίνους, όπως «σταμάτησε τις μπάλες σε ό,τι μπορείς να φανταστείς με ευκολία». Η ρεβάνς διεξήχθη την επόμενη ημέρα και νίκησε ο σύλλογος της Βαρκελώνης με 2–0.[16] Έτσι, καθιερώθηκε άμεσα και ξεχώρισε ως ένας από τους κύριους συντελεστές της καλής σεζόν της ομάδας, η οποία τερμάτισε στη δεύτερη θέση στο καταλανικό πρωτάθλημα το 1917, γεγονός που τον κατέταξε μεταξύ των «καλύτερων Ευρωπαίων τερματοφυλάκων». Πέτυχε ένα ακατάρριπτο ρεκόρ, σε τρεις συνεχόμενες χρονιές να δεχθεί μόλις 10 τέρματα, ενώ κατέκτησε και το πρωτάθλημα Καταλονίας το 1918.[17]

Το 1919 εξαιτίας μιας διαφωνίας με ένα μέλος της διοίκησης της καταλανικής ομάδας, πήρε μεταγραφή στη Μπαρτσελόνα. Στις 31 Μαΐου 1919, έκανε το ντεμπούτο του σε φιλικό αγώνα στο παλιό γήπεδο Carrer Indústria εναντίον μιας διεθνούς 11άδας που αποτελούνταν από παίκτες από τα συμμαχικά έθνη που είχαν πρόσφατα νικήσει στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο (Γάλλοι, Βέλγοι και Άγγλοι).[18][19] Αρχικά ήταν αναπληρωματικός αλλά η αποχώρηση του βασικού τερματοφύλακα τον καθιέρωση από την πρώτη χρονιά. Στις 14 Δεκεμβρίου 1919, σε έναν αγώνα για το καταλανικό πρωτάθλημα, σημείωσε ένα γκολ από το σημείο του πέναλτι, το οποίο παραμένει μέχρι σήμερα το μοναδικό γκολ που πέτυχε τερματοφύλακας της Μπαρτσελόνα.[20][21] Σημαντικό ιστορικό γεγονός για τη Μπαρτσελόνα ήταν ο τελικός του Κυπέλλου Ισπανίας του 1920, όπου η ομάδα αντιμετώπισε τον μέχρι τότε πιο ισχυρό σύλλογο της χώρας, την Ατλέτικο Μπιλμπάο, η οποία είχε ήδη επτά τίτλους και είχε μεγάλη υποστήριξη για να κερδίσει ένα όγδοο. Την εποχή εκείνη δεν είχε ξεκινήσει η διοργάνωση του εθνικού πρωταθλήματος και το Κύπελλο είχε χαρακτήρα πρωταθλήματος. Η Μπαρτσελόνα επικράτησε με 2–0 με το Θαμόρα να αποκρούει πέναλτι στην αρχική ισοπαλία και η απρόσμενη τελική επικράτηση να ακολουθείται από ξέφρενους πανηγυρισμούς στην πόλη.[22] Τα τρία χρόνια που έμεινε στη Μπαρτσελόνα ήταν ίσως τα καλύτερα της καριέρας του πραγματοποιώντας μεγάλο αριθμό σωτήριων επεμβάσεων, ενώ και ο σύλλογος ξεκίνησε την ανοδική πορεία καθιέρωσης στο ισπανικό ποδόσφαιρο.[23][24]

Δεξιά στη φωτογραφία σε προσπάθεια του τη δεκαετία του 1920 με την Εσπανιόλ

Το 1922 επέστρεψε στην Εσπανιόλ μετά από σύγκρουση με τον πρόεδρο της Μπαρτσελόνα, ο οποίος αρνήθηκε να αυξήσει τον μισθό του κατά 300 πεσέτες.[24] Η διοίκηση της Εσπανιόλ έκανε συμφέρουσα προσφορά: του έδωσαν 25.000 πεσέτες και άλλες 5.000 ως μηνιαίο μισθό[25] σε μια εποχή ερασιτεχνισμού που προκάλεσε την οργή του αθλητικού τύπου της Μαδρίτης και τελικά οδήγησε στην επίσημη καθιέρωση του επαγγελματισμού στην Ισπανία στις 28 Ιουνίου 1924. Ο Θαμόρα υπέγραψε νέο συμβόλαιο αλλά η Μπαρτσελόνα τον κατέγραψε και αυτή, έτσι η Καταλανική Ομοσπονδία επέλεξε να τον αποκλείσει για τρεις μήνες (από 1 Σεπτεμβρίου έως 30 Νοεμβρίου). Ο τερματοφύλακας κατέληξε να περάσει σχεδόν ένα χρόνο χωρίς να είναι επίσημα ποδοσφαιριστής της Εσπανιόλ, μέχρι τον Ιούνιο του 1923 συμμετέχοντας μόνο σε φιλικούς αγώνες.[26] Το 1940 όμως ο Θαμόρα έδωσε άλλη αιτιολογηση για τη μεταγραφή του: «Ξεκίνησα την επαγγελματική μου ζωή στην Μπαρτσελόνα, σε μια εποχή που το πολιτικό περιβάλλον φυλάκιζε και κυβερνούσε όλες τις δραστηριότητες. Η Καταλονία επηρεάστηκε σκληρά από τις αυτονομιστικές φιλοδοξίες. Τα βαθιά ισπανικά αισθήματά μου, της ενότητας και του μεγαλείου της χώρας, με έκαναν να φύγω από αυτό το περιβάλλον που με έπνιγε και να μετακομίσω στην Εσπανιόλ, όπου ήταν εμφανής η συγγένειά μου με τα πατριωτικά της αισθήματα», έγραψε.[27] Λίγο αργότερα, ο Θαμόρα είπε ψέματα στις ισπανικές φορολογικές αρχές στη δήλωσή του σχετικά με τη μεταγραφή του και τιμωρήθηκε με αποκλεισμό για ένα χρόνο από όλες τις δραστηριότητες που σχετίζονται με το ποδόσφαιρο από τη Βασιλική Ισπανική Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου, μια κύρωση που το μόνο που πέτυχε ήταν να ενισχύσει τη δημοτικότητά του. Κατά τη διάρκεια αυτής της αναστολής, συμμετείχε σε φιλικούς αγώνες όπου πληρωνόταν 5.000 πεσέτες ανά αγώνα, ένα σημαντικό ποσό για την εποχή, γιατί σύμφωνα με τους διοργανωτές, «ο Θαμόρα είναι το αστέρι, το είδωλο, και τα είδωλα είναι ανεκτίμητα». Η απόφαση της Ομοσπονδίας ανεστάλη μετά από τρεις μήνες προκειμένου να αγωνιστεί ο παίκτης με την εθνική ομάδα της Ισπανίας.[28] Με την Εσπανιόλ κατέκτησε το πρώτο Κύπελλο Ισπανίας στην ιστορία του συλλόγου το 1929 στον θρυλικό «τελικό του νερού» στη Βαλένθια και ο οποίος έλαβε αυτό το όνομα λόγω της λάσπης του αγωνιστικού χώρου, είχε σκληρότητα με πέντε αποβολές γι' αυτό και αμφισβητήθηκε.[29][30][31] Στο πρώτο εθνικό πρωτάθλημα που διεξήχθη την ίδια χρονιά, η ομάδα του τελείωσε στην έβδομη θέση της βαθμολογίας και αναδείχθηκε καλύτερος τερματοφύλακας στη διοργάνωση.[32]

Με το Θαμόρα η Εσπανιόλ πραγματοποίησε το 1926 την πρώτη περιοδεία ισπανικής ομάδας στη Αμερική. Ο στόχος ήταν η συγκέντρωση χρημάτων για την κατασκευή του νέου σταδίου της ομάδας με τον ήδη φημισμένο τερματοφύλακα να αποτελεί το επίκεντρο του ενδιαφέροντος σε Αργεντινή και Ουρουγουάη, χώρες με ήδη ανεπτυγμένο ποδόσφαιρο. Επισκέφτηκαν ακόμα τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Κούβα, το Περού και τη Χιλή για χρονικό διάστημα σχεδόν τεσσάρων μηνών. Υπήρξε τόσο πολλή συζήτηση που οι επιχειρηματίες που προώθησαν την περιοδεία έθεσαν ως τη μόνη προϋπόθεση ότι έπρεπε να είναι βασικός κατά τη διάρκεια των αγώνων. Στις χώρες αυτές η παρουσία του παρακίνησε εντυπωσιακά πλήθη για να τον δουν να αγωνίζεται.[33][34] Κατά τη διάρκεια της περιοδείας, η ισπανική εφημερίδα El Pais ανακοίνωσε ότι προσφέρει ένα χρυσό μετάλλιο στον πρώτο παίκτη που θα πετύχαινε να σκοράρει εναντίον του Θαμόρα. Ο πρώτος χρονολογικά σπουδαίος Ουρουγουανός ποδοσφαιριστής Χοσέ Πιεντιμπένε της Πενιαρόλ ήταν αυτός που το πέτυχε μετά από αρκετά παιχνίδια.[35][36][37]

Το 1930 έγινε μια από τις πιο ακριβές μεταγραφές της εποχής. Η Ρεάλ Μαδρίτης πλήρωσε 100.000 πεσέτες στο σύλλογό του, συν 50.000 στον παίκτη και μισθό 3.000 πεσέτες το μήνα, ο πιο ακριβοπληρωμένος παίκτης στην Ευρώπη.[38][39] Αυτή η μεταγραφή για την Μαδρίτη αντιπροσωπεύει την πρώτη μεταγραφή ενός παίκτη από ομάδα της Βαρκελώνης σε ομάδα της πρωτεύουσας. Θεωρείται συχνά ως μια από τις πηγές της ιστορικής πλέον αντιπαλότητας μεταξύ Μπαρτσελόνα και Ρεάλ. Με τον Θαμόρα η Ρεάλ έκανε ένα τεράστιο ποιοτικό άλμα, που εκτός από τις αναμφισβητητες ικανότητές του διέθετε και την ανάλογη προσωπικότητα.[32] Ενδεικτικό το σχόλιο εφημερίδας που αναφέρει ότι «η Ρεάλ αποτελείται από έντεκα παίκτες που δεν έχουν ακόμη πετύχει τεχνική ένωση, αλλά έχουν πετύχει ηθική ένωση».[40] Κάνει θαύματα, δεχόμενος λιγότερο από ένα γκολ ανά παιχνίδι μεταξύ 1931 και 1933. Η Ρεάλ κατέκτησε το πρώτο πρωτάθλημα της ιστορίας της το 1931–32 και μάλιστα αήττητη, ενώ το δεύτερο ήρθε την επόμενη χρονιά δεχόμενος 15 γκολ σε 18 αγώνες και να επαναλάβει την επιτυχία την επόμενη χρονιά δεχόμενος 17.[8][41][42] Το 1934 κατέκτησε και το Κύπελλο με το σύλλογο μετά από 17 χρόνια.[43] Έχει μείνει αξέχαστος για μια εντυπωσιακή απόκρουση της τελευταίας στιγμής που έκανε στον τελικό του Κόπα ντελ Πρεμιέρα (το Κύπελλο Ισπανίας), στις 21 Ιουνίου 1936, ενώ αγωνιζόταν με τη Ρεάλ Μαδρίτης εναντίον της Μπαρτσελόνα και που έδωσε το τρόπαιο (αποτέλεσμα 2–1) στην ομάδα της πρωτεύουσας στο πρώτο Ελ Κλάσικο στην ιστορία του θεσμού. Ένα μήνα αργότερα ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος.[44][45][46][47] Αυτό ήταν και το τελευταίο του παιχνίδι στην Ισπανία, καθώς δύο εβδομάδες αργότερα ανακοινώθηκε η αποχώρησή του από την ενεργό δράση.[48] Εκτός των τίτλων πρωταθλήματος με τη Ρεάλ, ο Θαμόρα κατέκτησε το Κύπελλο Ισπανίας το 1920, 1922, 1929, 1934, 1936, το πρωτάθλημα Καταλωνίας το 1918, 1920, 1921, 1922 και το 1929.[36][49]

Διεθνής καριέρα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην εθνική Ισπανίας ήταν ο πρώτος τερματοφύλακας από το 1920 και είχε 46 συμμετοχές έως το 1936. Οι πρώτες 26 ήταν συνεχείς. Έχει κατακτήσει μαζί της το αργυρό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1920, την πρώτη εθνική Ισπανίας στην ιστορία, επιλεγόμενος ως ο καλύτερος παίκτης και στην καλύτερη ενδεκάδα της διοργάνωσης.[1][7][50] Μετά την πρώτη εξαιρετική εμφάνιση με αντίπαλο τη Δανία, κυκλοφόρησε ευρέως η φράση «1–0 και ο Θαμόρα ως τερματοφύλακας», για να τονίσει την αποτελεσματικότητά του, μετά το παιχνίδι που έληξε με αυτό το αποτέλεσμα. Ο ίδιος θεώρησε στην αυτοβιογραφία του ότι ήταν η καλύτερη εμφάνιση της καριέρας του και μεταφέρθηκε στους ώμους θριαμβευτικά από τους συμπαίκτες του και τους οπαδούς.[38][51] Η Ισπανία νίκησε στον ημιτελικό την Ιταλία με 2–0, αγώνα κατά τον οποίο ο Θαμόρα αποβλήθηκε για χτύπημα με το γόνατο στο μέτωπο ενός Ιταλού επιθετικού στο 79ο λεπτό. Ήταν η μόνη αποβολή σε όλη την καριέρα του.[39] Με την επιστροφή στην Ισπανία, η ομάδα ήταν ήδη φημισμένη και έτυχε πανηγυρικής υποδοχής. Ο τύπος, και φυσικά οι πολιτικές δυνάμεις της στιγμής, μετέτρεψαν το επίτευγμα σε μοναδικό κατόρθωμα, το καμάρι του έθνους. Από τότε το ποδόσφαιρο έγινε το εθνικό άθλημα της λαϊκής προτίμησης και η εθνική ομάδα όχι μόνο ήρωες αλλά και σύμβολα της εθνικής ταυτότητας.[51][52] Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1924 στο Παρίσι, οι στόχοι του Θαμόρα και της Ισπανίας ήταν υψηλοί, όμως ένα αυτογκόλ πριν τη λήξη του πρώτου αγώνα με την Ιταλία οδήγησαν στο γρήγορο αποκλεισμό.[53] Το 1929, ενώ αγωνιζόταν με την Ισπανία εναντίον της Αγγλίας, ο Θαμόρα συνέχισε να παίζει παρά το κάταγμα του στέρνου του. Η Ισπανία νίκησε με 4–3, και έγινε η πρώτη ομάδα έξω από τα Βρετανικά Νησιά που νίκησε την Αγγλία.[49][54][55]

Το 1929 με την Εσπανιόλ

Συμμετείχε ως αρχηγός της εθνικής στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1934 και ψηφίστηκε στην καλύτερη ομάδα της διοργάνωσης.[56] Ήταν ο δεύτερος τερματοφύλακας που απέκρουσε πέναλτι σε Παγκόσμιο Κύπελλο (παρά τις συχνές αναφορές ότι ήταν ο πρώτος), στον αγώνα απέναντι στη Βραζιλία δίνοντας τη νίκη στην ομάδα του με 3–2 (το τελικό αποτέλεσμα είχε ήδη διαμορφωθεί).[39][57] Στον επόμενο γύρο αντιμετώπισε την εθνική Ιταλίας: οι «ατζούρι» είχαν πολύ καλή ομάδα, αλλά επιπλέον πριν από τον αγώνα, ο ίδιος ο Μπενίτο Μουσολίνι ονόμασε τον προημιτελικό ως «μάχη της Φλωρεντίας», χωρίς ο αγώνας να τον διαψεύσει. Η Ισπανία είναι αυτή που άνοιξε το σκορ, όμως λίγο πριν τη διακοπή του ημιχρόνου, ο Θαμόρα βρίσκεται στο έδαφος από αντικανονικό μαρκάρισμα αντιπάλου, αδυνατώντας να σώσει την εστία του από την ισοφάριση, όπως είχε συμβεί σε προηγούμενες ιταλικές επιθέσεις.[58][59] Στο δεύτερο μέρος άρχισε το αντιαθλητικό παιχνίδι, που μαρτυρούσε ότι στην ανάπαυλα είχε δοθεί εντολή να βγει από τη μέση ο «πύργος» που υπήρχε μπροστά από το ισπανικό τέρμα. Σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής δέχθηκε πολλά χτυπήματα εκτός φάσης,[60][61] αλλά ο διαιτητής δεν τιμωρούσε τους Ιταλούς.[62] Με σοβαρότερο τραυματισμό του από τον Άντζελο Σκιάβιο στα μάτια, ο σπουδαίος τερματοφύλακας έφυγε υποβασταζόμενος από το παιχνίδι και στον επαναληπτικό αγώνα που έγινε την επόμενη ημέρα ήταν τραυματίας, ενώ και η ισπανική ομάδα παρουσιάστηκε με επτά αλλαγές, έναντι τριών μόνο των Ιταλών. Η Ιταλία νίκησε με 1–0 και προκρίθηκε.[17][39][63] Λίγο μετά τη διοργάνωση του απονεμήθηκε το μετάλλιο του Τάγματος της Δημοκρατίας από τον Νιθέτο Αλκαλά-Θαμόρα, πρόεδρο της Δεύτερης Ισπανικής Δημοκρατίας σε φιλικό αγώνα προς τιμήν του με αντίπαλο την Ουγγαρία.[8] Την 46η και τελευταία του εμφάνιση με το εθνόσημο την πραγματοποίησε στις 23 Φεβρουαρίου του 1936, σε φιλικό αγώνα με τη Γερμανία. Κατά τη διάρκεια της ανάκρουσης των εθνικών ύμνων, οι Γερμανοί δίνουν το ναζιστικό χαιρετισμό και ο Θαμόρα, σηκώνει την αριστερή του γροθιά σε ένδειξη διαμαρτυρίας κατά τη διάρκεια του ισπανικού ύμνου. Αυτή τη συμβολική αντιναζιστική πράξη εκμεταλλεύτηκε η ισπανική δημοκρατική κυβέρνηση και τη χρησιμοποίησε για προπαγανδιστικούς σκοπούς.[64] Σε 24 αγώνες ήταν αρχηγός της εθνικής ομάδας.[1] Ο αριθμός συμμετοχών του ήταν εθνικό ρεκόρ για 38 χρόνια.[65]

Ο εμφύλιος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι φαινομενικές πολιτικές συμμαχίες του Θαμόρα αποτέλεσαν επίσης αντικείμενο συζητήσεων και αντιπαραθέσεων. Παρά το γεγονός ότι έπαιζε τακτικά για την Καταλανική XI (ανεπίσημη εθνική), κατηγορήθηκε ότι απέρριπται τον καταλανικό εθνικισμό. Δεν φαινόταν προσκολλημένος σε καμία ιδεολογία στο ξέσπασμα του ισπανικού εμφυλίου πολέμου, όμως τις πρώτες ημέρες η εφημερίδα ABC ανέφερε ψευδώς ότι ο Θαμόρα σκοτώθηκε από τους δημοκρατικούς. Οι εθνικιστές στη συνέχεια προσπάθησαν να το εκμεταλλευτούν ως προπαγάνδα. Ωστόσο, ήταν καλά, έχοντας κρυφτεί σε φιλικό σπίτι και καθώς άρχισαν να διαδίδονται οι φήμες για το θάνατό του, συνελήφθη από τη δημοκρατική πολιτοφυλακή και στη συνέχεια φυλακίστηκε με την κατηγορία είχε συνεισφορές στην εφημερίδα Ya, μια συντηρητική εφημερίδα που συνδέεται στενά με την Καθολική Εκκλησία. Απελευθερώθηκε τελικά μετά από διεθνή εκστρατεία στην οποία συμμετείχε και η FIFA με το πολιτικό αίτημα να προωθείται από την πρεσβεία της Αργεντινής στην οποία είχε καταφύγει μαζί με τη σύζυγο και την κόρη του.[47][66][67] Στη συνέχεια, αναγκάστηκε να καταφύγει μεταμφισμένος στη Γαλλία, όπου επανενώθηκε με τον τέως συμπαίκτη του Σαμιτιέρ στη Νις. Αγωνίστηκε για ένα χρόνο σε εννέα αγώνες και στις 20 Απριλίου 1938 έδωσε τον τελευταίο του αγώνα. Παρά τις προτάσεις που έχει για να συνεχίσει ως προπονητής, αυτός αυτοεξορίζεται στην Αργεντινή.[64][68][69]

Χαρακτηριστικά παιχνιδιού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Θαμόρα ήταν γνωστός και με το προσωνύμιο El Divino («Ο θεϊκός»), φορούσε καπέλο και λευκό πουλόβερ στο γήπεδο. Ισχυρίστηκε ότι ήταν για να τον προστατεύσει, τόσο από τον ήλιο, όσο και από τους αντιπάλους του. Ως τερματοφύλακας, ήταν ασύγκριτα ανωτέρος από όλους τους άλλους τερματοφύλακες της εποχής του:[70] γνωστός για την αθλητικότητά του, τα γρήγορα αντανακλαστικά, το μεγάλο πλαίσιο δράσης που οφείλονταν στο μεγάλο ύψος του και τη γενναιότητα του. Δεν δίσταζε να πέφτει με αυτοθυσία στα πόδια των επιθετικών ή να συμπαρασύρει στις εξόδους του συμπαίκτες και αντιπάλους. Όσο δύσκολο κι αν φαντάζει, ο Καταλανός τερματοφύλακας σε μία πρώιμη εποχή για το ποδόσφαιρο, προσέφερε θέαμα. Ήταν ο πρώτος τερματοφύλακας που δημιούργησε τρόπο δράσης, με τη θέση να μην προσφέρεται για κάτι τέτοιο.[9][71][72] Συγκέντρωνε τις αρετές για ένα παίκτη της θέσης του: αντανακλαστικά αιλουροειδών, ατσάλινα νεύρα, ισχυρή προσωπικότητα και μεγάλη αυτοπεποίθηση κάτω από τα δοκάρια. Και μια εντυπωσιακή εμπιστοσύνη στις ικανότητές του, αρκετή για να εφεύρει τη δική του απόκρουση, τη «ζαμοράνα», που συνίστατο στο να διώχνει την μπάλα με τον πήχη ή τον αγκώνα του: μια ριψοκίνδυνη κίνηση που λίγοι τολμούν να επαναλάβουν.[38] Έγινε σύμβολο της καινοτομίας στο ποδόσφαιρο, ένας πρωτοπόρος που ξεπέρασε τα όρια του δυνατού. Οι τεχνικές του, κάποτε επαναστατικές, έγιναν το πρότυπο για τους τερματοφύλακες παντού.[23] Στη σημερινή εποχή θεωρούνται δεδομένες κάποιες από τις πρωτοβουλίες στη δράση του αλλά που πριν από ένα αιώνα ήταν ένα είδος ανατροπής ρόλου. Συνολικά, θεωρείται ο πρώτος σύγχρονος τερματοφύλακας.[48] «Ήταν ο πανικός των επιτιθέμενων. Αν τον κοίταζαν, χάνονταν: με τον Θαμόρα στο τέρμα, το τέρμα συρρικνώθηκε και τα γκολπόστ απομακρύνθηκαν μέχρι που δεν φάνηκαν» έγραψε γι' αυτόν ο Εδουάρδο Γκαλεάνο.[42][25] Ο Ουρουγουανός συγγραφέας, όπως και ορισμένοι ιστορικοί του αθλήματος τον θεωρούν ως τον κορυφαίο τερματοφύλακα όλων των εποχών, ακόμα και συγκρινόμενο με το Λεβ Γιάσιν.[73][74] Ένα ισπανικό ρητό στην εποχή του έλεγε ότι «υπάρχουν μόνο δύο τερματοφύλακες: ο Ρικάρντο Θαμόρα στη γη και ο Άγιος Πέτρος στον ουρανό».[14][72][75]

Ο Θαμόρα ήταν σημείο αναφοράς εντός και εκτός αγωνιστικού χώρου και συχνά γινόταν ο εκπρόσωπος της ομάδας όταν ανέλυε τα παιχνίδια όταν οι δημοσιογράφοι ζητούσαν σημαντικές απόψεις.[76] Υποτίθεται ότι απολάμβανε να πίνει κονιάκ και να καπνίζει έως και τρία πακέτα τσιγάρων την ημέρα. Μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1920 κατά την επιστροφή του συνελήφθη, φυλακίστηκε και του επιβλήθηκε πρόστιμο για απόπειρα λαθρεμπορίου πούρων Αβάνας.[39][77] Υπήρξε το πρώτο είδωλο των μέσων μαζικής ενημέρωσης παγκόσμια: αρθρογραφούσε περιστασιακά σε εφημερίδες, πρωταγωνίστησε σε διαφημίσεις, συνήθως ρούχων και σε δύο κινηματογραφικές ταινίες, Zamora (1926) και Campeones (1942), γεγονότα πρωτόγνωρα για την εποχή του που αύξησαν τη δημοφιλία του, ιδιαίτερα στο αντίθετο φύλο.[28][76] Η ακριβής ημερομηνία γέννησής του έχει στοιχεία αμφιβολίας που ο ίδιος δεν διευκρίνησε στην αυτοβιογραφία του: φαίνεται εγγεγραμμένος στο ληξιαρχείο της Βαρκελώνης με ημερομηνία γέννησης στις 14 Φεβρουαρίου 1901 και ότι ο πατέρας του ήταν απών. Το πρόσωπο που κατέγραψε το νεογέννητο ήταν ο γιατρός Gaspar Baldó Galiana, ο οποίος χρόνια αργότερα παντρεύτηκε τη μητέρα του Θαμόρα, όταν εκείνη έμεινε χήρα από τον πρώτο της γάμο.[20]

Σε εξώφυλλο του περιοδικού El Gráfico το 1926

Προπονητής

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με το τέλος του εμφυλίου επιστρέφει στην Ισπανία αναλαμβάνοντας ως προπονητής την Ατλέτικο Αβιασιόν (συγχώνευση της Ατλέτικο Μαδρίτης και Νασιονάλ Αβιασιόν) και κατέκτησε τον πρώτο μεταπολεμικό τίτλο πρωταθλήματος αναλαμβάνοντας την ομάδα σε πρώτο αγώνα στις 15 Ιουνίου 1939.[78] Αυτός ο διορισμός θα μπορούσε να ήταν υποχρεωτικός: ο δικτάτορας Φρανσίσκο Φράνκο, τον απείλησε με αντίποινα εάν αρνιόταν να αναλάβει το τιμόνι της ομάδας. Όμως, φυλακίστηκε ξανά από τη στρατιωτική κυβέρνηση το Μάιο του 1940 για τρεις ημέρες για μη συμμόρφωση με το Νόμο Πολιτικών Ευθύνων της 6ης Φεβρουαρίου 1939. Κατηγορήθηκε επίσης για πιθανή κομμουνιστική συμπάθεια με βάση μια συνέντευξη που δημοσιεύτηκε κατά τη διάρκεια του εμφυλίου. Στερήθηκε επίσης της προπονητικής ιδιότητας για έξι μήνες.[27][66][79] Όταν επανήλθε στη θέση του, κατέκτησε ξανά το πρωτάθλημα αλλά απολύθηκε το 1946 λόγω κακών αποτελεσμάτων έχοντας κατακτήσει ακόμα ένα Σούπερ Κύπελλο. Κατά τη διάρκεια της σεζόν 1947–48, οδήγησε τη Θέλτα στην τέταρτη θέση του πρωταθλήματος και στον τελικό του Κυπέλλου Ισπανίας. Το 1952, ήταν εθνικός προπονητής στη νίκη με 6–0 επί της Ιρλανδίας και στην ισοπαλία χωρίς γκολ με την Τουρκία στην Κωνσταντινούπολη.[7][78] Το 1955 επέστρεψε στην Εσπανιόλ σώζοντάς την από τον υποβιβασμό, ενώ δύο χρόνια αργότερα έφτασε στον τελικό του Κυπέλλου Ισπανίας χάνοντας από τη Μπαρτσελόνα.[12][80] Ολοκλήρωσε την καριέρα του ως προπονητής το 1961 στην Εσπανιόλ σώζοντας άς την από τον υποβιβασμό εκείνη τη σεζόν.[81]

Μετά το ποδόσφαιρο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950 του απονεμήθηκε ο Μεγάλος Σταυρός του Τάγματος του Σίσνερου από το καθεστώς του Φράνκο.[28][82] Στις αρχές του 1954 σε ψηφοφορία ειδικών της ελβετικής αθλητικής εφημερίδας Sport της Ζυρίχης συμπεριλήφθηκε στην «καλύτερη ποδοσφαιρική ομάδα όλων των εποχών».[83] Το βραβείο για τον καλύτερο τερματοφύλακα του ισπανικού πρωταθλήματος, με βάση τη χαμηλότερη αναλογία γκολ προς παιχνίδια κάθε σεζόν, ονομάστηκε προς τιμήν του (Ricardo Zamora Trophy) το 1959.[23][84] Από το 1963 έως το 1977 ασχολήθηκε με την αρθρογραφία.[78] Στις 27 Σεπτεμβρίου 1967 η Ισπανική Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου διοργάνωσε επετειακό αγώνα με την ευκαιρία των 65 χρόνων του, στην οποία η Μικτή Κόσμου νίκησε την ισπανική εθνική με 3–0 στο Στάδιο Σαντιάγο Μπερναμπέου.[85][86] Απεβίωσε το 1978 στη Βαρκελώνη. Στην κηδεία του παραβρέθηκαν 40.000 φίλοι και θαυμαστές του. Το 2012 έγινε ο (από κοινού με το Ντίνο Τζοφ) δεύτερος τερματοφύλακας που εισήχθη στην Αίθουσα Φήμης του ποδοσφαίρου (Salón de la Fama del Fútbol) στην Πατσούκα της πολιτείας Ιδάλγο του Μεξικού μετά τον Λεβ Γιάσιν.[87][88]

Στατιστικά στοιχεία διεθνούς σταδιοδρομίας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Εθνική ομάδα Έτος Συμμ. Γκολ
Ισπανία 1920 5 0
1921 2 0
1922 2 0
1923 3 0
1924 3 0
1925 5 0
1926 1 0
1927 3 0
1928 2 0
1929 2 0
1930 3 0
1931 3 0
1932 1 0
1933 4 0
1934 4 0
1935 1 0
1936 1 0
Σύνολο 46 0

Τίτλοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εσπανιόλ

  • Κύπελλο Ισπανίας : 1928–29
  • Πρωτάθλημα Καταλονίας (2) : 1917–18, 1928–29

Μπαρτσελόνα

  • Κύπελλο Ισπανίας (2) : 1920, 1922
  • Πρωτάθλημα Καταλονίας (3) : 1919–20, 1920–21, 1921–22

Ρεάλ Μαδρίτης

  • Πρωτάθλημα Ισπανίας (2) : 1931–32, 1932–33
  • Κύπελλο Ισπανίας (2) : 1934, 1936

Καταλονία XI

  • Κύπελλο Πρίγκιπα της Αστούριας (3) : 1922, 1924, 1926

Ισπανία

  • Ολυμπιακοί Αγώνες : Ασημένιο μετάλλιο 1920

Ατομικές διακρίσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Καλύτερος παίκτης Ολυμπιακού τουρνουά ποδοσφαίρου : 1920
  • Καλύτερη ενδεκάδα Ολυμπιακού τουρνουά ποδοσφαίρου : 1920
  • Καλύτερη ομάδα Παγκόσμιου Κυπέλλου : 1934
  • Καλύτερος τερματοφύλακας Παγκόσμιου Κυπέλλου : 1934
  • Τερματοφύλακας Βερολίνου-Britz της δεκαετίας του 1920
  • IFFHS : Καλύτερος Ισπανός τερματοφύλακας του 20ού αιώνα.
  • IFFHS : 4ος καλύτερος Ευρωπαίος τερματοφύλακας του 20ού αιώνα.
  • IFFHS : 5ος καλύτερος τερματοφύλακας του 20ού αιώνα.
  • World Soccer περιοδικό : Οι 100 καλύτεροι ποδοσφαιριστές του 20ού αιώνα

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 «IOC : Ricardo ZAMORA MARTINEZ» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2021. 
  2. ↑ «ALL-TIME GREATEST SPAIN SQUAD» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Ιουνίου 2017. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουνίου 2017. 
  3. ↑ «Picking the Greatest Soccer Player of Every Decade Since 1920» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Μαΐου 2023. Ανακτήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 2022. 
  4. ↑ 4,0 4,1 «UEFA : Saving grace: Europe's favourite goalkeepers» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2021. 
  5. ↑ «Le meilleur joueur de chaque décennie» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Αυγούστου 2023. Ανακτήθηκε στις 26 Αυγούστου 2023. 
  6. ↑ «IFFHS Century Elections» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Ιανουαρίου 2020. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 «Ricardo Zamora será enterrado hoy, a las cuatro en Barcelona» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 16 Αυγούστου 2014. 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 «Ricardo Zamora, «El Divino»» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 2021. 
  9. ↑ 9,0 9,1 «Ricardo Zamora: The greatest between the posts» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 10 Απριλίου 2021. 
  10. ↑ «Ricardo Zamora Martinez» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2020. 
  11. ↑ «Ricardo Zamora, il Divino che fece paura al Duce» (στα Ιταλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2024. 
  12. ↑ 12,0 12,1 «Una historia divina» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Μαρτίου 2024. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2024. 
  13. ↑ «UN NEN ANOMENAT RICARDO ZAMORA SEŽN VA DE FARRA PER MADRID» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Φεβρουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2016. 
  14. ↑ 14,0 14,1 «Ricardo Zamora made his debut a century ago this year» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2021. 
  15. ↑ «El Espanyol homenajea al mítico Ricardo Zamora» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 29 Απριλίου 2023. 
  16. ↑ «UN NEN ANOMENAT RICARDO ZAMORA SE´N VA DE FARRA PER MADRID» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαΐου 2011. Ανακτήθηκε στις 14 Μαΐου 2011. 
  17. ↑ 17,0 17,1 «Ο τερματοφύλακας της Ρεάλ που σταμάτησε την ιταλική επίθεση». Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2020. 
  18. ↑ «100 years since Josep Samitier and Ricardo Zamora made their debut» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Οκτωβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 26 Οκτωβρίου 2023. 
  19. ↑ «Cien años del debut de dos leyendas» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2020. 
  20. ↑ 20,0 20,1 «Zamora, el único portero que ha marcado un gol en la historia del Barça» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιανουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2020. 
  21. ↑ «Se cumplen 93 años del único gol oficial marcado por un portero del Barça» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Φεβρουαρίου 2024. Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2024. 
  22. ↑ «FIFA MUSEUM : Turning Back the Clock: Football a Hundred Years Ago – The 1920 Copa del Rey Final» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 5 Οκτωβρίου 2022. 
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 «The Legendary Goalkeeping Legacy of Ricardo Zamora» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2024. Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2024. 
  24. ↑ 24,0 24,1 «Quién fue… Ricardo Zamora, 'El Divino'» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 21 Οκτωβρίου 2020. 
  25. ↑ 25,0 25,1 «Ricardo Zamora, la historia del arquero que marcó una época y le puso su apellido a atajar bien» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2024. 
  26. ↑ «La carta en que Zamora reniega del Barcelona y se declara al Espanyol» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2020. 
  27. ↑ 27,0 27,1 «Ricardo Zamora, en la batalla legal contra Franco: «El separatismo del F. C. Barcelona me asfixiaba y hui»» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 10 Μαρτίου 2024. 
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 «HOW RICARDO ZAMORA BECAME SPANISH FOOTBALL'S FIRST IDOL AND BLAZED A PATH FOR FUTURE GOALKEEPING GREATS» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Νοεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2020. 
  29. ↑ «Life at FC Barcelona before Cruyff» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 20 Απριλίου 2021. 
  30. ↑ «90 años de la final del agua» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Φεβρουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2019. 
  31. ↑ «La final del agua» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαρτίου 2024. Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2024. 
  32. ↑ 32,0 32,1 «'The divine one'» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Φεβρουαρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2017. 
  33. ↑ «"El Espanyol abrió América al Real Madrid y al fútbol de España"» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 21 Απριλίου 2021. 
  34. ↑ «Aquel Espanyol que cruzó los Andes a lomos de 90 mulas» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2021. 
  35. ↑ «Piendibene vence al «Divino» Zamora» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Οκτωβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2022. 
  36. ↑ 36,0 36,1 «Football-the-story : Ricardo Zamora» (στα Γαλλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2020. 
  37. ↑ «El gol más famoso de Piendibene (1926)» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Μαρτίου 2024. Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2024. 
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 «FIFA : Zamora, un mito divino» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιουλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουλίου 2013. 
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 39,3 39,4 «Ricardo Zamora: Divine intervention» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Αυγούστου 2021. Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2020. 
  40. ↑ «Un Español-Real Madrid con Zamora de portero» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 1 Μαρτίου 2024. 
  41. ↑ «91 years since Real Madrid's first ever league title» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Μαΐου 2024. Ανακτήθηκε στις 13 Μαΐου 2024. 
  42. ↑ 42,0 42,1 «NÃO HAVERÁ OUTRO GOLEIRO COMO RICARDO ZAMORA» (στα Πορτογαλικά). Ανακτήθηκε στις 28 Αυγούστου 2023. 
  43. ↑ «El Madrid ya estuvo diecisiete años sin conquistar la Copa» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 29 Φεβρουαρίου 2024. 
  44. ↑ «Se cumplen 80 años de la parada de Zamora a Escolà» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Μαρτίου 2024. Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2024. 
  45. ↑ «PUNCHES, POLITICS, AND PLAYING OUT FROM THE BACK: THE EL CLÁSICO GOALKEEPER MOMENTS THAT DEFINED THE FIXTURE'S HISTORY» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2023. 
  46. ↑ «1936: La última parada de Zamora» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Φεβρουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 2018. 
  47. ↑ 47,0 47,1 «Real Madrid during the Spanish Civil War» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2020. 
  48. ↑ 48,0 48,1 «L'ultima parata di Ricardo Zamora» (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Φεβρουαρίου 2024. Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2023. 
  49. ↑ 49,0 49,1 «Sesenta y siete años y veinte como jugador» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Αυγούστου 2021. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2021. 
  50. ↑ «III Olympic Football Tournament (Antwerpen 1920)» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2020. 
  51. ↑ 51,0 51,1 «History of the Spain National Team (I): the birth of a dream» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Μαρτίου 2024. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2024. 
  52. ↑ «El primer grito de 'La Furia'» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 31 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2021. 
  53. ↑ «Puado, Óscar Gil y la génesis olímpica del Espanyol» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Αυγούστου 2021. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2021. 
  54. ↑ «THE MAN BEHIND THE GLOVES – A goalkeeping legend» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2020. 
  55. ↑ «Los ingleses caen por primera vez... y en Madrid (1929)» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Αυγούστου 2021. Ανακτήθηκε στις 2 Αυγούστου 2021. 
  56. ↑ «FIFA World Cup All Star teams» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2020. CS1 maint: Unfit url (link)
  57. ↑ «Argentina - México 1930: el primer 'fair play' de la historia de los Mundiales» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2022. 
  58. ↑ «Cuando el fútbol se vistió de negro» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Ιουλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2023. 
  59. ↑ «1934, la Coupe du Monde à l'heure du fascisme» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Μαρτίου 2024. Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2024. 
  60. ↑ «I più grandi Numeri Uno» (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2020. 
  61. ↑ «World Cup 1934» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2020. 
  62. ↑ «Les quinze Coupes du monde revisitées (2). 1934: l'Italie du Duce, comme prévu» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Ιουλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουλίου 2021. 
  63. ↑ «Italia se llevó el mundial del duce» (στα Ισπανικά). Ανακτήθηκε στις 23 Απριλίου 2024. 
  64. ↑ 64,0 64,1 «Ricardo Zamora salpicado por la Guerra Civil» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Φεβρουαρίου 2024. Ανακτήθηκε στις 29 Φεβρουαρίου 2024. 
  65. ↑ «El día que Iribar igualó en Escocia el mítico récord de Ricardo Zamora» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Σεπτεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 24 Φεβρουαρίου 2024. 
  66. ↑ 66,0 66,1 «Zamora, encarcelado por los dos bandos de la Guerra Civil (1940)» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουνίου 2020. 
  67. ↑ «El malagueño que salvó la vida a Ricardo Zamora» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουλίου 2014. 
  68. ↑ «ZAMORA ESCAPA DE LA GUERRA» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 4 Μαΐου 2012. 
  69. ↑ «RICARDO ZAMORA» (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2021. 
  70. ↑ «Ρικάρντο Θαμόρα - "El Divino"». Ανακτήθηκε στις 10 Απριλίου 2021. 
  71. ↑ «I NOSTRI PALLONI D'ORO DAL 1900 AL 2023» (στα Ιταλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Φεβρουαρίου 2024. Ανακτήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2024. 
  72. ↑ 72,0 72,1 «Ρικάρντο Ζαμόρα: Ο παίκτης που έβαλε τα θεμέλια στις εστίες». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Αυγούστου 2023. Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2020. 
  73. ↑ Eduardo Galeano (2013). Soccer in sun and shadow (στα Αγγλικά). Bold Type Books; Updated edition. ISBN 978-1568584942. 
  74. ↑ Phil Ball (2003). Morbo : The Story of Spanish Football (στα Αγγλικά). WSC Books Limited. ISBN 0-9540134-6-8. 
  75. ↑ «Ricardo Zamora, el Divino» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 2021. 
  76. ↑ 76,0 76,1 «80 AÑOS SIN RICARDO ZAMORA» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Μαρτίου 2024. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2024. 
  77. ↑ «Ricardo Zamora: "More famous than Garbo, and better looking"» (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2020. 
  78. ↑ 78,0 78,1 78,2 «ZAMORA (1939-1945)» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 18 Μαρτίου 2012. 
  79. ↑ «El Atlético Aviación: la posguerra, Zamora y la primera Liga en 1940» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2020. 
  80. ↑ «El Barça ganó la única final de Copa entre catalanes, con Franco en el palco» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Φεβρουαρίου 2024. Ανακτήθηκε στις 29 Φεβρουαρίου 2024. 
  81. ↑ «La gran remontada de 1961» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Μαΐου 2020. Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2020. 
  82. ↑ Jimmy Burns (2009). "Death in the Afternoon". Barca: A People's Passion (στα Αγγλικά). Bloomsbury Publishing PLC. ISBN 978-1408805787. 
  83. ↑ «Puskás Ferenc a Mount Everest meghódítójával együtt jutott különleges magasságokba» (στα Ουγγρικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Ιανουαρίου 2024. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2024. 
  84. ↑ «Los Óscar del fútbol» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 2021. 
  85. ↑ «FIFA World Stars Games» (PDF) (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 22 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 2022. 
  86. ↑ «España-Resto del Mundo, homenaje a Zamora (1967)» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Μαρτίου 2024. Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2024. 
  87. ↑ «El Madrid presume en el Salón de la Fama de FIFA: con Gento son 12» (στα Ισπανικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 30 Αυγούστου 2023. 
  88. ↑ «Hall of Fame of Soccer Mexico and World: World» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2021. 

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ρικάρδο_Θαμόρα&oldid=10606860"